Theo đánh giá của các chuyên gia nông nghiệp, Việt Nam không hề thua kém các nước khác, thậm chí còn vượt trội hơn, về điều kiện tự nhiên và cơ sở vật chất để làm nông nghiệp công nghệ cao. Tuy nhiên, chúng ta lại khó phát triển vì thiếu đi một yếu tố rất quan trọng, đó chính là nguồn nhân lực.
NGUỒN NHÂN LỰC MỚI LÀ CHÌA KHÓA QUAN TRỌNG
Thường thì nhiều người sẽ cho rằng để phát triển nông nghiệp công nghệ cao, yếu tố quan trọng nhất phải là nguồn vốn. Tuy nhiên hoạt động phát triển và nguồn vốn bỏ ra có phát huy hiệu quả hay không, điều đó phụ thuộc con người, nói cách khác là nguồn nhân lực.
Việt Nam có nhiều thuận lợi cho việc phát triển các sản phẩm nông nghiệp nhiệt đới. Nhưng để đưa những thuận lợi ấy đi đến thành quả thì rất cần những người nắm vững kiến thức và thực hành. Do đó, việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, có đủ năng lực làm chủ công nghệ tiên tiến, áp dụng hiệu quả vào sản xuất chính là yếu tố quyết định.
Nhu cầu nhân lực khu vực nông nghiệp, nông thôn là rất lớn. Mỗi năm, cả nước cần tới trên một triệu lao động, nhưng đội ngũ cán bộ làm nông nghiệp, nông thôn chỉ có khoảng 9% có trình độ đại học, cao đẳng; 39,4% trung cấp và 9,8% sơ cấp… Do đó, để thúc đẩy việc phát triển nền nông nghiệp công nghệ cao, song song với việc ban hành các cơ chế, cần chú trọng vào việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng. Người nông dân cần được đào tạo, huấn luyện để áp dụng được các tiến bộ khoa học, công nghệ vào sản xuất.
Việt Nam hiện có khoảng 70% dân số tham gia hoạt động vào sản xuất nông nghiệp. Vì vậy, quá trình ứng dụng công nghệ vào sản xuất nông nghiệp, lực lượng nông dân sẽ đóng vai trò nòng cốt.
VIỆT NAM ĐANG THIẾU NHÂN LỰC
Nhân lực là yếu tố quan trọng, nhưng cũng chính là yếu tố mà Việt Nam đang thiếu hụt. Chúng ta hiện có rất nhiều lao động nông nghiệp phổ thông, song chính yếu chỉ dựa vào kinh nghiệm cá nhân hoặc cộng đồng. Các lao động có trình độ kĩ thuật chuyên môn còn rất hạn chế trong khi những yêu cầu của hội nhập và phát triển vẫn tiếp tục được đặt ra.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Đỗ Anh Tuấn (đăng trên báo Thanh Niên 10/11/2017): “Trình độ thấp của người lao động đã ảnh hưởng lớn đến việc tiếp cận khoa học – công nghệ. Đặc biệt, ở những vùng, miền có nền kinh tế kém phát triển, còn nhiều khó khăn thì đây là rào cản lớn trong việc xây dựng quy mô của một nền nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao.” Dự báo, đến năm 2020, nguồn nhân lực khối ngành này sẽ thiếu khoảng 3,2 triệu lao động qua đào tạo.
Trên thực tế, hệ thống đào tạo nghề, trong đó có nông nghiệp, còn lạc hậu và chưa thể đáp ứng đủ số lượng và chất lượng nguồn lao động có trình độ cao cho sản xuất nông nghiệp. Các chương trình đào tạo chủ yếu là hướng đến những kiến thức và kỹ năng mà đã có từ phía người dạy, chứ chưa thực sự xuất phát vào nhu cầu của người học. Các bài giảng nặng về lý thuyết, nhẹ về thực hành. Phương tiện trong giảng dạy chưa được đầu tư.
Ngoài ra, việc giảng dạy chưa liên kết với tạo việc làm và chiến lược đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Có một nghịch lý đáng buồn: Việt Nam là một nước phát triển mạnh về nông nghiệp, nhưng phần đông các sinh viên khi thi vào các trường đại học hay cao đẳng thường không có hứng thú, thậm chí né tránh ngành này.
CẦN ƯU TIÊN ĐÀO TẠO NHÂN LỰC
Những khó khăn trên cho thấy, để đáp ứng nhân lực cho phát triển nông nghiệp công nghệ cao, chúng ta cần quan tâm nhiều hơn về khâu giáo dục và đào tạo.
Bà Trần Thị Hồng Lan, Phó cục trưởng Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ Khoa học – Công nghệ) “Trước hết là đổi mới chương trình đào tạo từ bậc ĐH, phổ thông, thậm chí, đổi mới ngay từ cấp tiểu học. Đồng thời, phải lấy khoa học – công nghệ làm nền tảng, trụ cột trong chương trình đào tạo, tập trung truyền đạt tri thức, khuyến khích tính sáng tạo, phát triển trí tuệ, trang bị kiến thức và các kỹ năng khoa học”.
Vụ trưởng Vụ Nông nghiệp nông thôn Nguyễn Văn Tiến (Ban Kinh tế T.Ư) đề nghị: “Cần bố trí kinh phí từ nguồn ngân sách cho công tác đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho nông nghiệp, trong đó tập trung cho đào tạo dài hạn đội ngũ chuyên gia, kỹ thuật cao ở các lĩnh vực then chốt như: công nghệ sinh học, công nghệ vật liệu mới, công nghệ thông tin và khoa học quản lý… Nhà nước cũng nên khuyến khích các tổ chức, doanh nghiệp, cá nhân trong và ngoài nước thành lập cơ sở dạy nghề, thực hiện chương trình hợp tác đào tạo tại khu, vùng nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao để đào tạo, huấn luyện công nhân, kỹ thuật viên, đáp ứng yêu cầu phát triển nông nghiệp”.
Theo Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan: “Các trường trong khối nông – lâm – nghiệp, cần nghiên cứu thử nghiệm và triển khai mô hình học ĐH thông qua những dự án thí điểm về đào tạo nguồn nhân lực cho nông nghiệp 4.0 theo cơ chế đặt hàng. Mỗi trường sẽ có một ban chuyên đào tạo nguồn nhân lực riêng cho nông nghiệp thông minh, nghiên cứu ứng dụng các giải pháp nông nghiệp chính xác, có khả năng tạo ra sản phẩm nông nghiệp cụ thể…”.
THANH TỊNH (Tổng hợp)
